onsdag 8. juli 2015

Fagdag i havgapet

Sist laurdag var det sommarsanking på Uksnøya, og då eg gjekk og leitte etter ei sakna søye i dei frodige lyngheiene, drøymde eg meg vekk i alle dei flotte vekstane som stod frodig opp etter støvleskafta. "Tenk kor kjekt det hadde vore å få med seg ein biolog ut hit, for å vurdere tilstanden på plantane og arbeidet vi gjer", tenkte eg medan vinden suste i lyngen. 5 minutt seinare ringte telefonen i lomma...

Nei, denne gongen var det ikkje Reidar Christiansen som ringte for å høyre om eg kunne tenkje meg å komme inn i styret til Norsk Villsaulag. Det var ein triveleg kar frå Bioreg som kunne fortelle at dei hadde fått i oppdrag frå Fylkesmannen å vurdere lyngheiene på Uksnøya. To biologar ville ta turen ut allereie tysdag, og spørsmålet var korleis dei skulle kome seg ut!

Nokre få dagar seinare stod eg på parkeringsplassen i Brattvåg Småbåthamn og venta spent. Sjefen var snill og ga meg fri, slik eg kunne bli med biologane ut på Uksnøya. Bror min hadde ferie, og var allereie komen i båten. Fersk bensin er fyllt på tanken og det verste regnet hadde gitt seg. Planteriket er kanskje ikkje det som interesserer bror min mest innanfor villsaudrifta, med mindre det er noko som skal slåast då; men som fast båtførar var han med på tur. Marius stilte villeg som styrmann.

Biologane hadde fått i oppdrag å vurdere verdien av kystlyngheia på Uksnøya. Sidan den ikkje var kartlagt, hadde den automatisk fått klasse C, som er den minst viktige av klassifiseringane, og betyr lokal viktig. Spørsmålet var om den skulle oppjusterast, og i sofall om det var A - svært viktig, eller B - viktig som var rett klassifisering.

På veg ut utfordra vi sjøsjuka til gjestane ved å kike i kart og loggar over brenninga som eg hadde teke med. Terje meinte på at det kanskje var lurast at vi lot papira ligge over den noko rufsete fjorden, men når eg var interessert i ein soppart som tidlegare var funnen, gjekk det ikkje lenge før bøkene vart opna, og sjøstyrken vart testa. Heldigvis sto alle på eksamen, og like friske og blide gjekk vi i land på Uksnøya.

Turen gjekk først over til Svølingen, der vi såg på arealet vi brente i 2006. Der finn ein i dag ei rekkje artar, mellom anna gras, urter, bladlyng og røsslyng. På veg tilbake kom dei over den svartelista tangsorten pollpryd. Eg har aldri vore klar over at den ikkje var ønska, men so kan ein vel heller ikkje vite alt. Heldigvis såg vi tydlege spor av at sauane har beitt på den, so då kjem den om ikkje anna litt til nytte.

Den svartelista tangarten pollpryd - tydeleg beitt av sauane


Seinare gjekk turen rundt om på holmar og øyer, der stadig nye registreringar vart føreteke, og eg fekk lære enda meir om vekstane ein ofte berre trakkar på utan å tenkje vidare over.

Han som leitar, han finn, i alle fall i kystlyngheia!

Kor stor del av den årlege veksten som sauen har beitt ned sei mykje om beitetrykket i lyngheia







Nitrogenkretsløpet der ute vart diskutert, og då spesiellt havet si betydning for villsaudrifta. På Uksnøya går det rundt 110 dyr vinterstid, noko som er høgt med tanke på kva areal som er tilgjengeleg, og det faktum at vi normalt ikkje fôrar. Med 1000 dekar til rådigheit, der kanskje 70 % er lynghei av ulike samansetningar, vil nok mange reagere på dyretalet. Likevel har både Mattilsynet og røynde villsaufolk vore ute og kika, utan å meine anna enn at ting ser bra ut. Eg har likevel vore litt obs på dette med beitepress, og ikkje minst interessert i kva som er årsaka til at det går så bra. Eg har alltid hevda at om vi ikkje hadde hatt fjøra, kunne vi aldri hatt so mykje dyr. Dyra finn mykje mat i fjøra, og skiten som kjem ut igjen vert spreidd utover markane og i lyngheia. Slik kjem ny næring og gjødsel til, og kretsløpet ser ut til å vere i balanse. Sjøfuglane gjer også sin del, både i form av skit, men også krabbeskal og fiskerestar som vert viktig næring i landskapet. Dette er svært tydleg på toppane på haugane rundt om, der grøne oasar stikk opp av røsslyngen som trivst best i den sure torvjorda.

På toppane vert det gjerne grønt, ein konsekvens av at måsen skit og legg igjen restar av skaldyr - Uksnøya i det fjerne


2 år gammal røsslyng på Storholmen

Kystlynghei på Storholmen, 2 år etter brenning





Ein kan ikkje berre kike ned om ein skal få det store bilete - Biolog med storhavet i bakgrunnen
Men tilbake til dei to biologane i havgapet. Dei hadde vorte vist sitkagranskogen som eg har irritert meg over, men aldri kome so langt å gjere noko med. Heldigvis held sauane og det harde vêret den i alle fall delvis i sjakk, sjølv om trea vert større og konglene fleire år for år. Det gjekk ikkje lenge før prat om fjerning av både sitkagran og buskfuru (som også er ein framand art) kom på agendaen. "Vi må nok anbefale å få fjerna dette i rapporten vår". For ein som hatar sitkagrana og all skaden den har påført norsk natur meir enn pesten, var ikkje det akkurat ein stor kamel å svelge.

Ein del av sitkagranskogen på Høgvêrholmen - her bør nok motorsaga leitast fram


Og akkurat sitkagrana vart ivrig diskutert på veg heim. For ein treng ikkje å vere biolog for å forstå alvoret i situasjonen. Akkurat no skjer det uoppretteleg skade  i norsk natur, og kanskje alle mest i dei truga kystlyngheiene. På veg i land var det tid for oppsummere. Rapporten vert ikkje klar før neste år, men klassifiseringa vert klar allereie i haust. Eg kan nok tøre å røpe at dei likte det dei såg...

Ha ein fortsatt fin sommar, og legg gjerne igjen ein kommentar!

Og PS: legg gjerne ned ei sitkagran eller to i sommar då!